Lai Châu, vùng đất núi non trùng điệp của Tây Bắc, là nơi hội tụ của nhiều dân tộc thiểu số với những nét văn hóa đặc sắc, trong đó đồng bào dân tộc Mông chiếm một vị trí nổi bật. Người Mông từ lâu đã gắn bó với những dãy núi cao và địa hình hiểm trở, nơi họ không chỉ dựng xây cuộc sống mà còn lưu giữ một kho tàng văn hóa phong phú, độc đáo và đậm đà bản sắc dân tộc.
Trên những triền núi cao của Lai Châu, từ Sìn Hồ, Phong Thổ đến Tân Uyên hay Mường Tè, người Mông chọn cho mình những mảnh đất tưởng như khắc nghiệt để sinh sống và phát triển. Những ngôi nhà trình tường vững chãi, lợp mái gỗ pơ mu hay lá cọ, nằm rải rác giữa bạt ngàn cây rừng, hòa quyện cùng thiên nhiên hùng vĩ. Nhà của người Mông thường có ba gian với bếp lửa ấm áp ở gian giữa, nơi cả gia đình quây quần trong những ngày giá lạnh và chia sẻ mọi câu chuyện cuộc sống. Không gian sống đơn sơ nhưng chan chứa tình cảm gia đình và sự gắn kết cộng đồng.
Trong cuộc sống thường ngày, người Mông ở Lai Châu chủ yếu gắn bó với nghề nương rẫy. Những thửa ruộng bậc thang uốn lượn bên sườn núi, những rẫy ngô, đồi chè xanh mướt là thành quả của bao công sức lao động cần cù. Người Mông giỏi thích nghi với địa hình dốc núi, họ sáng tạo ra các phương thức canh tác phù hợp như làm ruộng bậc thang, canh tác luân kỳ để giữ đất màu mỡ và bền vững. Cây ngô, lúa nương và các loại đậu đỗ là nguồn lương thực chính nuôi sống gia đình họ qua nhiều thế hệ.
Ngoài nông nghiệp, nghề thủ công của người Mông cũng rất phát triển, đặc biệt là nghề dệt vải lanh và làm trang phục truyền thống. Đối với người phụ nữ Mông, bộ trang phục truyền thống là niềm tự hào, là nơi gửi gắm tình yêu và sự tinh tế qua từng đường kim mũi chỉ. Từ những sợi lanh mộc mạc, họ dệt thành những tấm vải chắc chắn, nhuộm màu chàm đậm và thêu thùa hoa văn rực rỡ. Những họa tiết trên váy áo không chỉ mang ý nghĩa thẩm mỹ mà còn là biểu tượng văn hóa, thể hiện tín ngưỡng và thế giới quan của người Mông. Những chiếc váy xòe rộng, áo có hoa văn tinh tế, kết hợp cùng chiếc khăn đội đầu và vòng bạc lấp lánh tạo nên nét duyên dáng và sức hút kỳ lạ của phụ nữ Mông.